Krynki i okolice

Szczegóły

Utworzono: niedziela, 24 styczeń 2010 16:08

Poprawiono: niedziela, 01 październik 2017 19:22

Barbara Turycz

Odsłony: 6570

Krynki wczoraj

Uśpiona w kotlinie, niewielka osada - Krynki. Nazwa miejscowości wywodzi się prawdopodobnie od słowa "krynica", ponieważ znajduje się tu wiele małych źródeł - krynic. Zaczątkiem Krynek był dwór książęcy, zbudowany przed 1429 rokiem przy ważnym trakcie z Grodna do Brześcia i dalej do Krakowa. Siedziba dworska w Krynkach stanowiła miejsce pobytu dworu królewskiego w czasie podróży z Krakowa do Wilna. W 1434 roku odbyło się w dworze królewskim spotkanie powracającego z łowów w Puszczy Białowieskiej króla Władysława Jagiełły z wielkim księciem litewskim - Zygmuntem Kiejstutowiczem. Na prośbę Zygmunta została tu odnowiona i zacieśniona unia Litwy z Koroną. W 1509 roku król Zygmunt Stary nadał Krynkom herb. Jest to złoty gryf stojący na tylnych łapach, tarcza herbu jest koloru błękitnego. Od tego momentu Krynki występują jako miasto, a mieszkańcy noszą nazwę mieszczan. W roku 1522 ten sam monarcha ufundował w Krynkach kościół, a w 1540 roku wydał przywilej na cotygodniowy targ. W dniu 22 listopada 1569 roku król Zygmunt August nadał Krynkom prawa miejskie magdeburskie, które zapewniły miastu samorząd i autonomię. Krynki rozwijały się pomyślnie, gdyż w 1578 roku rozróżniano już Stare Miasto z rynkiem i trzema ulicami oraz Nowe Miasto - z rynkiem i dziesięcioma ulicami.

W swej bogatej historii Krynki miały również okresy niepomyślne. Wojny moskiewskie, najazd szwedzki, miasto dotykały również liczne epidemie i pożary. W 1659 roku Moskale, pod wodzą Chowańskiego, pobili pod Krynkami wojska hetmana Pawła Sapiehy. Splądrowali wówczas miasto i ograbili kościół. W zimie 1706 roku zatrzymał się w Krynkach król szwedzki - Karol XII. Wraz z wojskiem obozował poza miastem, przy ulicy Okopy. Poważne przemiany nastąpiły w Krynkach pod koniec XVIII wieku, kiedy administratorem został podskarbi Antoni Tyzenhaus. Z jego inicjatywy przebudowano miasto, nadając mu nowy układ przestrzenny, z sześciobocznym rynkiem, na którym wybudowano halę targową i dwunastoma ulicami wybiegającymi z naroży rynku. Po rozbiorach Krynki znalazły się w zaborze rosyjskim. Caryca Katarzyna podzieliła miasto pomiędzy dostojników: Sokołowa i Dynowa. W 1832 roku Dwór Kryński wraz z dobrami odkupił podkomorzy grodzieński Jan de Virion. W XIX wieku pojawił się w Krynkach przemysł. Powstało tu kilka manufaktur tekstylnych, wśród nich największa Lipharta, zatrudniająca 100 pracowników. Umiejętność wyprawiania skór mieszkańcy Krynek nabyli od osiadłych w okolicy Tatarów. Mieszczanie zajmowali się również handlem, garncarstwem i gorzelnictwem. Rozwój przemysłu spowodował szybki wzrost liczby mieszkańców, była to głównie ludność żydowska - w 1905 roku - 6 tysięcy, a w 1914 - 10 tysięcy mieszkańców. Na przełomie XIX i XX wieku miasto stało się ogniskiem ruchów strajkowych. W 1905 roku garbarze kryńscy, w odpowiedzi na "krwawą niedzielę", zorganizowali strajk powszechny i na kilka dni opanowali miasto, ogłaszając tzw. "Republikę Krynecką". Po I wojnie światowej zniszczony przemysł spowodował znaczny spadek liczby mieszkańców, Krynki powoli traciły swoje znaczenie. Okres świetności miasta definitywnie zakończył się po II wojnie światowej. Zniszczone w 70% i wyludnione Krynki w 1950 roku utraciły prawa miejskie. Obecnie jest to wieś gminna, licząca około 2500 mieszkańców.

Opracowano na podstawie przewodnika "Krynki i oklice", który powstał podczas realizacji przez uczniów klas II programu autorskiego
"Walory przyrodnicze i kulturowe naszego regionu"